Historia Zaklikowa

Od założenia miasta do 1795 roku

Najprawdopodobniej jeszcze w XV wieku na terenie dzisiejszego Zaklikowa powstał drewniano-kamienny zamek rycerski. Jednak sama miejscowość została założona dopiero w 1565 roku jako miasto na prawie magdeburskim, na gruntach wsi Zdziechowice Drugie. Miasto lokowano na „surowym korzeniu”, w zachodniej części Puszczy Solskiej, tzw. Lasach Janowskich na podstawie przywileju wydanego 9 kwietnia 1565 r. przez króla Zygmunta Augusta. Królewski przywilej zezwolił na odbywanie trzech jarmarków rocznie: na uroczystość św. Krzyża, św. Bartłomieja i św. Katarzyny. Mieszkańcy otrzymali 16-letni okres wolnizny od wszelkich podatków i świadczeń na rzecz króla i państwa. Nazwa i herb miejscowości pochodzą od założyciela i pierwszego właściciela Zaklikowa – kasztelana połanieckiego, Stanisława Zakliki z Czyżowa herbu Topór. Fundator miasta zmarł rok po akcie lokacji (1566) i swe dobra podzielił między czterech synów. Zdziechowice i Zaklików przypadły najstarszemu z nich, Zygmuntowi Zaklice, ożenionemu z Anną Koniecpolską. Wybudował on około 1576 roku wśród okolicznych rozlewisk nad Sanną niewielki kamienno-drewniany zamek. Początkowo należał Zaklików do parafii Zdziechowice (erygowanej w roku 1409), staraniem mieszczan ok. roku 1580 wybudowano w Zaklikowie drewniany kościół św. Anny będący filią parafii w Zdziechowicach. Przy kościele w 1581 r. wybudowano szpital (przytułek) i założono szkołę parafialną. Zygmunt Zaklika nie pozostawił spadkobiercy i po jego śmierci w 1585 dobra zdziechowicko-zaklikowskie nabył od jego braci Marcin Gniewosz herbu Kościesza z Dalewic, który nadał mieszczanom 1/4 gruntów. Przywilej ten potwierdził Zygmunt III Waza w roku 1590. Gdy nowy właściciel Zaklikowa i Zdziechowic przeszedł na kalwinizm zamienił kościół parafialny w zbór kalwiński. Jednak po jego śmierci wdowa po nim, Anna nawróciła się na katolicyzm, a zbór w Zdziechowicach spłonął (1594). Nową parafię – już w Zaklikowie – pw. Trójcy Przenajświętszej erygowano staraniem Anny Gniewoszowej w nowym, murowanym kościele w roku 1608. Anna ufundowała też uposażenie dla nauczyciela szkoły parafialnej, która od tej pory działała przy nowym kościele. Jeszcze w XVII wieku właścicielami dóbr zdziechowicko-zaklikowskich została rodzina Załuskich zaś w wieku XVIII Małachowskich. W czasie trwającej w latach 1700-1721 wojny północnej uległ zniszczeniu zaklikowski zamek. W roku 1791 Zaklików nabył Józef Puchała.

Okres rozbiorów: utrata praw miejskich

W czasach I Rzeczypospolitej Zaklików leżał w granicach województwa lubelskiego. Po upadku Polski znalazł się w 1795 roku w zaborze austriackim, jednak po klęsce Austrii w wojnie z napoleońską Francją w roku 1809 przeszedł Zaklików do Księstwa Warszawskiego, a po upadku Napoleona znalazł się w granicach Królestwa Kongresowego, pod panowaniem rosyjskim (1815). Granica pomiędzy cesarstwami znajdowała się nieopodal Zaklikowa – do dziś na pamiątkę w centrum osady stoi słup graniczny. W roku 1820 zaczęła działać pierwsza świecka szkoła elementarna, która funkcjonowała z przerwami do roku 1915. W 1833 w okolicy miało miejsce tzw. „powstanie Zaliwskiego” – próba wywołania nowego zrywu narodowego przeciw zaborcom. Mieszkańcy Zaklikowa wspierali również partyzantkę polską w trakcie powstania styczniowego. W 1863 roku oddział Marcina Borelowskiego „Lelewela” rozbił znajdujące się w miasteczku carskie magazyny wojskowe. W ramach represji po upadku powstania styczniowego, 13 czerwca 1869, na mocy ukazu Senatu Rządzącego Zaklików, podobnie jak wiele innych miast polskich wspierających powstanie został pozbawiony praw miejskich. W wieku XIX znalazł się w dobrach rodziny Szlubowskich, od której, w roku 1872 został Zaklików wykupiony za 102 tys. rubli przez Spółkę Obywatelską, która rozparcelowała dawne dobra miejskie.

Wiek XX

Na początku XX wieku Zaklików liczył 4 tys. mieszkańców (1911), znaczną część mieszkańców stanowiła społeczność żydowska. Podczas I wojny światowej, w r. 1915, wybudowano linię kolejową, która połączyła Lublin z zaborem austriackim. Po klęskach Rosjan w lipcu 1915 roku osada znalazła się pod okupacją austriacką. Od 1916 roku zaczęła funkcjonować powszechna szkoła polska. Po upadku Monarchii Austro-Węgierskiej mieszkańcy sami zaczęli rozbrajać okupantów i 4 listopada 1918 r. Zaklików był już wolny. W okresie międzywojennym Zaklików ponownie znalazł się w województwie lubelskim. W roku 1929 powstała przy młynie elektrownia wodna. W czasie okupacji niemieckiej Zaklików znalazł się w Generalnym Gubernatorstwie – dystrykcie lubelskim. Utworzono tu jedno z 8 gett żydowskich tego dystryktu, znaleźli się w nim m.in. Żydzi z Modliborzyc. Getto zostało zlikwidowane w roku 1943, a większość zaklikowskich Żydów zginęła w obozie zagłady w Bełżcu. 22 czerwca 1942 roku oddział Gwardii Ludowej im. Jarosława Dąbrowskiego (dowodzony przez Antoniego Palenia ps. „Jastrząb”) przeprowadził akcję uwolnienia z aresztu miejskiego 18 chłopów. 8 lipca 1943 roku miała miejsce także niemiecka akcja pacyfikacyjna na ludności polskiej. W czasie II wojny światowej Zaklików był także zbombardowany: zniszczeniu uległ m.in. budynek stacji kolejowej i kamienny most kolejowy na Sannie.

Armia Czerwona wyzwoliła miasteczko 28 lipca 1944 r. Już w październiku tego roku założono w Zaklikowie Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Szkoły Średniej w Zaklikowie – dziś Liceum Ogólnokształcące. Po wojnie nastąpiła pełna elektryfikacja miejscowości. Powstał też PGR Zaklików, który rozwinął na szeroką skalę produkcję karpi w stawach zlokalizowanych wokół miejscowości. W roku 1970 na fundamentach dawnego powstał nowy „Zamek”, jako ośrodek harcerski. Natomiast w roku 1971 otwarto filię Huty Stalowa Wola, dzisiejszą Fabrykę Elementów Złącznych. Administracyjnie Zaklików należał po wojnie do województwa lubelskiego, a po reformie, w latach 1975-1998, do województwa tarnobrzeskiego. Gdy w roku 1999 zlikwidowano małe województwa i przywrócono powiaty, Zaklików znalazł się w powiecie stalowowolskim, co uczyniło go częścią województwa podkarpackiego, utożsamianego z dawną Galicją, do której Zaklików nigdy nie należał. Wywołało to niechęć części mieszkańców pamiętających o wieloletnich związkach Zaklikowa ze znacznie bliższym od Rzeszowa Lublinem. Dlatego też w roku 2000 w Gminie Zaklików odbyło się pierwsze w Polsce referendum lokalne mające zadecydować o przynależności administracyjnej całej gminy. Ze względu jednak na postawę mieszkańców innych gminnych miejscowości, jak i silne związki z Hutą Stalowa Wola, referendum wygrali zwolennicy pozostania w powiecie stalowowolskim. Za przyłączeniem się do powiatu kraśnickiego głosowało zaledwie 20% uczestników referendum.

Wiek XXI: odzyskanie praw miejskich

Od momentu przywrócenia samorządności gminom w 1990 roku pojawiały się głosy za przywróceniem Zaklikowowi praw miejskich. Przez długi czas brakowało jednak odpowiedniej infrastruktury i energicznych działań ze strony władz gminy. Dopiero w 2003 oddano do użytku oczyszczalnię ścieków, co jest jednym z podstawowych warunków infrastrukturalnych. Pierwszy wniosek został pozytywnie zaopiniowany przez wojewodę podkarpackiego w 2011 roku, jednak nie został przyjęty przez rząd z powodu zbyt szerokich granic przyszłego miasta. Kolejny wniosek został z tego samego powodu odrzucony w kolejnym roku. Dopiero zmniejszenie projektowanej powierzchni miasta z 4350 ha do 1142 ha pozwoliło uniknąć zarzutu ze strony Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji o zbyt duży udział terenów zielonych w granicach miasta. W marcu 2013 roku odbyły się gminne konsultacje społeczne, w których za przywróceniem praw miejskich było w gminie 995 osób (13,96% uprawnionych do głosowania), a przeciw było 286 (4,01% uprawnionych). W samym Zaklikowie w konsultacjach wzięło udział 774 osoby (31,46% uprawnionych). Za odzyskaniem praw miejskich opowiedziało się 90% z nich, przeciw prawom miejskim było 9% reszta wstrzymała się od głosu. Prawa miejskie Zaklików otrzymał 1 stycznia 2014 roku.

Sławni zaklikowianie: